Srednjevekovna crkva – Arača

Izuzetan značaj

Arača crkva, nalazi se u ataru između Novog Bečeja i Novog Miloševa. U istorijskim izvorima ne postoje podaci koji pouzdano utvđuju vreme njenog nastanka. Od početka XVIII veka po odlasku Turaka iz Banata, ostala je u ruševinama. Osnova ove impozantne crkve kao i prostorni raspored karakterističan je za franjevačke crkve u prelaznoj varijanti romanogotičkog stila (polukružni, blago prelomljeni luci i uzani, polukružno završeni prozori) upućuju na mogućnost da je građena krajem XII ili početkom XIII veka. O monumentalnim pretenzijama graditelja svedoče korišćeni materijal –  tesani kamen, mermer, tesanik i opeka. Crkva je trobrodna bazilika bez transepta, sa tri polukružne apside. Svi brodovi su zasvedeni krstastim svodovima. Krajem XIV veka u apsidu je dozidan gotički zvonik. Bogat arhitektonski ukras na fasadama ( slepe arkade, pilastri, kolonete,  velika rozeta na zapadnoj fasadi) sačuvan je u fragmentima. Kapiteli i konzole imaju raznovrsnu dekorativnu plastiku sa figuralnim i biljnim motivima. Prilikom iskopavanja 1879. godine u Arači je otkrivena nadgrobna ploča sa predstavom svetitelja i donatora, ukrašena tročlanom prepletnom trakom, koja se datuje u XII vek. Novija arheološka istraživanja potvrđuju da su uz crkvu sa severne strane postojali konaci i mnogobrojni grobovi. Konzervatorski radovi obavljeni su tokom 1970 – 72. godine.